Interview René Jansen: terugblik op een jaar legaal online gokken in Nederland

Precies een jaar geleden, 1 oktober 2021, ging de online gokmarkt in Nederland open. In de 12 maanden die volgden, was er aan ontwikkelingen geen gebrek. Nieuwe uitdagers veroverden de markt, bekende merken lieten op zich wachten, zaken gingen mis en successen werden gevierd. Op al die gebeurtenissen en meer, blikken we terug met René Jansen, voorzitter van de Kansspelautoriteit.

Hoe kijkt u terug op het afgelopen jaar?

René Jansen: Om die vraag te beantwoorden is het goed om even een stap terug te zetten en te zeggen ‘Waar ging die wet Koa ook alweer om?’ Wat was de aanleiding, wat was de redengeving voor die wet? Wat is de belangrijkste motivatie van het legaliseren van online kansspelen?

“Ruim acht op de tien spelers spelen nu legaal en dat is goed. Als we het hebben over het brutospelresultaat, dan kan die ontwikkeling van illegaal naar legaal nog beter.”

René Jansen, Kansspelautoriteit

Het reguleren van online kanspelen is toch om de beweging van illegaal naar legaal te krijgen. Met andere woorden; het stimuleren van een veilige speelomgeving. Ik denk dat we daar met enige tevredenheid op terug kunnen kijken. Daarmee doel ik met name toch op de kanalisatie die we nu zien in het eerste jaar.

We hebben nog geen harde cijfers maar wel een aantal enquêtes, zoals die van IPSOS in opdracht van NOGA. Daar komt een inschatting uit van 85% kanalisatie. Ruim acht op de tien spelers spelen nu legaal en dat is goed. Als we het hebben over het brutospelresultaat, dan kan die ontwikkeling van illegaal naar legaal nog beter. Dat is op dit moment ongeveer 76%, schatten we in. We hebben een goede beweging gemaakt, maar we zijn er nog niet.

Een andere belangrijke component van de wet Koa was ook het versterken van het beleid op het gebied van verslavingspreventie. Niet alleen van online maar ook de hoog risico kansspelen binnen het landgebonden aanbod. Ook daar hebben we belangrijke stappen gezet met bijvoorbeeld Cruks en de speelregistratie in speelhallen.

Dat zijn belangrijke stappen vooruit.

Ik vind ook dat als je nu de cijfers ziet dat we toch kunnen spreken van een vrij beheerste marktopening. De markt is niet geëxplodeerd in de zin van het aantal spelers. We hebben nu 563.000 accounts en we weten allemaal dat er veel spelers zijn die meerdere accounts hebben. De cijfers hiervan kennen we echter niet. Wij noemen dat daarom ook een vrij stabiele ontwikkeling die we gezien hebben en daar ben ik blij mee.

En dan hebben we natuurlijk nog het uitsluitingsregister Cruks. We tellen daar meer dan 23.000 inschrijvingen. We zijn hard op weg om richting de 25.000 te gaan. Ook dat is toch een serieuze ontwikkeling. Mensen die zich willen uitsluiten van kansspelen weten Cruks te vinden.

Maar we kijken ook op een paar dingen met minder tevredenheid terug. De marktopening is gepaard gegaan met heel veel reclame. Dat heeft veel maatschappelijk onbegrip opgeleverd. Het heeft niet veel bijgedragen, en dan druk ik mij nog voorzichtig uit, aan het maatschappelijk vertrouwen in de markt en de nieuwe aanbieders. Dat is jammer te noemen. De politiek heeft daar snel op gereageerd en dus krijgt dat nu een vervolg.

Op het gebied van de zorgplicht, zien we toch nog excessen. Er wordt nog niet overal adequaat ingegrepen. Dit wil niet zeggen dat het over de hele linie slecht gaat, maar ieder exces is er één te veel. Daar zullen we veel aandacht aan blijven besteden. We gaan dit mogelijk strakker inrichten.

Het aandeel jongvolwassenen is ook iets om goed in de gaten te houden. Twintig procent van de accounts is van jongvolwassenen, zo is de inschatting. Dat is bovenmatig veel in vergelijking met de 9,4% van de jongvolwassenen in de totale populatie van Nederland.

Dat zijn een paar punten die mij zo opvallen.

Waarom is er geen data beschikbaar van het totaal aantal spelers? Het gaat altijd om het aantal accounts. Waarom is die koppeling er niet en weten we niet hoeveel accounts een speler gemiddeld heeft?

Daar hebben we de gegevens nog niet van. We kunnen dit niet uit onze data halen. We zijn bezig met een verdiepend onderzoek om daar een scherper beeld van te krijgen.

tekst loopt verder onder de foto

Die data over het aantal verslaafden van het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS) die zou eigenlijk ook al beschikbaar zijn toch?

De data wordt weer verzameld bij de zorginstellingen, waaronder dus ook de verslavingszorginstellingen. Die data is er nu nog niet. Ik denk dat ze ook in het proces zitten van inventariseren. Ik weet niet met welke frequentie het naar buiten gaat komen.

“Ik ben inderdaad nog altijd optimistisch over dat we de 80% kanalisatie kunnen blijven realiseren. We gaan zien hoe het verbod op ongerichte reclame precies gaat uitwerken.”

René Jansen

Sinds 1 juli is het weer mogelijk om die LADIS data te gaan gebruiken. Dus ik verwacht die cijfers op een overzichtelijke termijn, wie weet rond de jaarwisseling. Dat zal wel helpen om meer inzicht in de vraagstukken van mogelijke verslaving en probleemgedrag te krijgen.

Ik was ook benieuwd, in het jaarverslag werd geschreven 634.000 speleraccounts en nu in deze rapportage werd er over februari 2022 gezegd 925.000 spelersaccounts. In totaal dus 1,3 miljoen, niet allemaal actief. Waar zit dat verschil in of heb ik dat verkeerd begrepen?

In het addendum zijn spelersaccounts waarop niet was gespeeld, ten onrechte niet meegeteld. Dat speelde bij sommige aanbieders. Dat is in de ‘Monitoringsrapportage online kansspelen najaar 2022’ gecorrigeerd.

Die 80% kanalisatie is altijd de doelstelling geweest. Het lijkt nu, volgens de onderzoeken die er zijn, op bepaalde vlakken goed te gaan. U zei laatst ook dat de doelstelling nog steeds realistisch is. Verwacht u dat nog steeds ondanks dat er straks een verbod op ongerichte reclame gaat komen?

Ik ben inderdaad nog altijd optimistisch over dat we de 80% kanalisatie kunnen blijven realiseren. We gaan zien hoe het verbod op ongerichte reclame precies gaat uitwerken.

Het ministerie heeft een consultatie gehad. Daar zijn 31 reacties op gekomen, van positief tot kritisch. De minister gaat dat verwerken in een nadere uitwerking. Er is aanstaande donderdag een commissie debat, daar zal het onderwerp ook weer op de agenda staan. Ook met de nieuwe regels kunnen nieuwe aanbieders zich profileren. Niet meer op de wijze zoals dat eerder gebeurd is, maar we gaan ervan uit dat de nagestreefde kanalisatie niet in gevaar komt.

In mijn reactie op de consultatie ging ik vooral in op de omschrijving dat partijen moeten verzekeren dat mensen binnen de risicogroep een boodschap niet zien. Maar dat kan niemand, en dus zou alsnog een groot deel wegvallen, wat naar mijn idee de kanalisatie in gevaar zou brengen. Hoe kijkt u daar tegenaan?

Ik kijk daar observerend tegenaan. Ik zie wat er langs komt maar ik laat het aan de minister om daar conclusies over te trekken. Ik ga daarmee aan de slag op het moment dat de algemene maatregel van bestuur van kracht wordt. Dan gaan wij als Kansspelautoriteit daar invulling aan geven.

“De stand van de kanalisatie van nu is geen enkele garantie voor de toekomst, dus daar zal vol de aandacht voor moeten blijven bestaan.”

René Jansen

Maar ik ga geen commentaar leveren op bepaalde specifieke inbrengen van partijen. Ik snap het punt. Hoe de minister daar mee om zal gaan, dat gaan we zien.

Soms wordt er in de politiek gezegd “Die kanalisatie is behaald, onderzoeken wijzen uit dat we boven de 80% zitten. Jongens we zijn er klaar mee.” Ik denk dan altijd als alles klaar is, dan daalt die kanalisatie. Staat u daar hetzelfde in?

Ja, ik sta daar hetzelfde in. Kanaliseren is een werkwoord, je kent de uitspraak. Kanalisatie is niet een stabiel iets, dat moet je hoog houden. De stand van de kanalisatie van nu is geen enkele garantie voor de toekomst, dus daar zal vol de aandacht voor moeten blijven bestaan.

Er is de mogelijkheid, en dit staat ook op de website van de Ksa, dat een speler zelfs een boete kan krijgen als deze ooit bij een illegaal online casino gaat spelen. Dat is volgens mij nog nooit gebeurd, maar deze optie bestaat wel. Is dat iets wat de Ksa ook nog overweegt als middel om in te zetten. Om er voor te zorgen dat er niet meer illegaal gegokt wordt in Nederland?

Het is niet voor niets dat je het nog nooit gezien hebt dat spelers een boete hebben gekregen. We hebben natuurlijk heel veel online illegaal aanbod gehad, dus ook heel veel online gokkers. Wij hebben nooit onze speerpunten gericht op de speler en het beboeten van de speler. In beginsel is het denkbaar, maar wij zouden dat niet de beste manier vinden van ingrijpen om sturing te geven aan de markt.

Cruks gaat richting de 25.000 geregistreerde spelers. Is dat succesvol? Hoe kijkt u op Cruks terug, inclusief de perikelen op het begin.

Over de perikelen die we in het begin hebben gehad, hebben we al veel gesproken. We zijn inmiddels een jaar verder. Het was een betrekkelijk korte periode waar het niet goed ging en we hebben dat volgens mij goed kunnen oplossen. Ik vind het nog steeds erg jammer dat het zo gegaan is, maar op een gegeven moment moet je zeggen “zand erover.”

Als we terugblikken over het hele jaar, dan moeten we en mogen we ook constateren dat het Cruks-systeem behoorlijk stabiel heeft gewerkt. We hebben geen grote issues gehad. Het is ook niet zo dat Cruks lange tijd uit de lucht is geweest.

Het heeft goed gefunctioneerd, ook op piekmomenten. Bij piekmomenten moet je denken aan de Champions League-finale en andere grote evenementen. In die zin zal het aantal bevragingen wel weer pieken met het Wereldkampioenschap voetbal dat in november 2022 begint.

We hebben ook met de beherende organisatie, het bedrijf dat Cruks in technische termen voor ons beheert, goede voorbereidingen getroffen. We denken dat de hardware en alles voldoende robuust is om dat aan te kunnen.

Het was vorige week natuurlijk wel even offline, maar mensen konden in ieder geval wel spelen. Cruks was zelf niet offline, alleen de inschrijving met DigiD werkte niet.

Je moet bedenken dat die IT-systemen 24 uur lang, 7 dagen in de week in de lucht zijn. Voor elke branche is dat een uitdaging.

Ik zag in de rapportage staan dat er in totaal tien mensen op verzoek van iemand anders zijn uitgesloten. Is dat hoog, laag, of volgens verwachting?

Ik vind dat laag. Het is ook een hele moeilijke en intensieve procedure. We hebben hier te maken met mensen die door naasten of kansspelaanbieders tot iets gedwongen worden, namelijk het uitgesloten worden van deelname aan kansspelen. Dat is in huiselijke omstandigheden dikwijls een zeer gevoelige materie. Het zijn ook procedures die heel zorgvuldig doorlopen moeten worden.

“Die procedures vinden wij zelf intern eigenlijk erg omslachtig.”

René Jansen, Kansspelautoriteit

Die procedures vinden wij zelf intern eigenlijk erg omslachtig. Het kost veel tijd en de informatievergaring gaat moeizaam. De bereidheid om echt mee te werken is niet altijd even groot. Het is dus een lastige procedure, waarvan we tegen het ministerie hebben gezegd dat we dat graag tegen het licht willen houden om te zien hoe dat beter kan.

Achttien keer kwam dit verzoek van een online aanbieder, maar maximaal tien keer werd die toegekend. Er vallen dus nog verzoeken af, ondanks dat het online casino aan de bel trekt.

Mijn beeld is dat we vooral de verzoeken krijgen uit familiekring en andere naasten. Online kansspelaanbieders weten vaak andere wegen te vinden om mensen er van te overtuigen dat ze niet meer moeten spelen. Dat doen ze namelijk via hun eigen site. Dan komt dat vaak in de plaats van de moeilijke procesgang richting de Ksa voor een algemene gedwongen uitsluiting. Zoals gezegd, we zijn niet echt blij met de procedure zoals die nu is.

tekst loopt verder onder de foto

Als we het hebben over procedures tegen het licht houden; hoe kijkt u naar de algemene beleidsregels van de online casino’s die een vergunning aanvragen. Er is wel eens gesproken om het vergunningsproces ook te versimpelen. Hoe staat het daarmee? De twee grote pieken heeft u gehad.

Die twee pieken – 1 april 2021 en het einde van de motie Postema – hebben we inderdaad achter de rug. Ik denk ook dat we dat niet meer gaan meemaken.

“Veel aanbieders worstelen met de inrichting van de Controledatabank (CDB) en de goede werking ervan. Dat kost aan onze kant ook veel werk, zoals het testen, aanvragen, en begeleiden van aanbieders.”

René Jansen

Er komt geen lichtere procedure. We hebben een stevige toets en die is ook nodig. We willen betrouwbare aanbieders die een veilige spelomgeving kunnen aanbieden. De beleidsregels en de procedures zijn afgeleid van hoe het in de wet staat. Het is dus totaal niet aan de orde dat het versoepeld gaat worden.

Het is ook niet deze eis die de grootste problemen opleveren. Veel aanbieders worstelen met de inrichting van de Controledatabank (CDB) en de goede werking ervan. Dat kost aan onze kant ook veel werk, zoals het testen, aanvragen, en begeleiden van aanbieders.

Ik wil dít platform nog een keer gebruiken als oproep naar aanbieders om op dit punt goed voorbereid bij ons aan te komen. Dan kunnen wij snel en voortvarend een beoordeling geven.

Van de 29 aanvragen werden er 10 goedgekeurd. Worden de aanvragen beter zodat die verhouding – 1 op 3 – ten goede verandert?

We zien nog steeds diezelfde verhouding. Ik heb ook geen signalen intern ontvangen dat er veel veranderd is.

U sprak al over de reclames en de reactie die daarop is gekomen vanuit de politiek. Hoe kijkt u aan tegen de zelfregulering?

Er zijn natuurlijk verdere stappen gezet in de zelfregulering. Ik denk door de druk van het maatschappelijke debat en de politieke ontwikkelingen. Denk daarbij aan het verschuiven van reclameblokken na 22:00 uur in plaats van na 21:00 uur ’s avonds.

Het is nu ook helder dat de gemiddelde uitgave per aanbieder behoorlijk gedaald is. Ook het aantal tv-uitingen gemiddeld per aanbieder is omlaag gegaan. Maar met de groei van het aantal vergunninghouders is er nog steeds een vrij stabiel beeld, dus ook geen sterk dalend beeld, als het gaat om de reclames waar consumenten, tv-kijkers en radioluisteraars mee geconfronteerd worden.

In de buitenruimte is natuurlijk geen reclame meer van de online aanbieders.

Op een enkele uitzondering na.

Op een enkele uitzondering na inderdaad, dat klopt. Die maakt dan ook geen deel uit van de zelfregulerende partijen.

Is er ooit wel eens nagedacht om vanuit de Ksa zelf een campagne te starten om het bewustzijn te creëren van legaal en illegaal aanbod. Ik schrijf wel eens over de Belgische Kansspelcommissie die wel campagnes voert.

Ja, daar denken we over na. We zijn daar concreet mee bezig en ook over in gesprek met externe deskundigen. We waren daar oorspronkelijk terughoudend in, ook op basis van adviseurs om ons heen, waaronder het Trimbos-instituut. Omdat je niet als neveneffect wilt hebben dat gokken juist in de spotlights komt te staan en daardoor alleen maar een stimulerend effect geeft aan deelname aan kansspelen.

We zijn er over aan het nadenken en daar nemen we de tijd voor. We willen het ook wel goed doen. Er moet goed nagedacht worden over wat onze doelgroep precies is en wat de boodschap wordt.

En moet dit wel van de Ksa komen of is dat eigenlijk niet voor de hand liggend? Wij zijn een toezichthouder, geen groot informatie-instituut. Dus wellicht moeten we daar andere partijen bij inschakelen.

Hoe kijkt u naar de bestrijding van het illegale aanbod het afgelopen jaar?

We hebben denk ik belangrijke stappen gezet bij het beheersbaar houden van het illegale aanbod. Het is wel heel intensief en we moeten daar veel werk in steken. We houden toch permanent de honderd grootste websites, als het gaat over bezoek van Nederlandse spelers, in de gaten met behulp van verschillende instrumenten.

We sturen de illegale sites ook vaak snel een voornemen van een last onder dwangsom. Er wordt snel druk op gezet. Daar wordt over het algemeen goed op gereageerd, in de zin dat de site snel op zwart gaat.

Waarom wordt er nu meer gewerkt met de last onder dwangsom in plaats van een onderzoek afronden en een boete opleggen?

Dat is een kwestie van effectiviteit. Met een last onder dwangsom en de reacties die wij nu zien, heb je in een hele korte tijd een site uit de lucht.

Een boetetraject is door de vereiste zorgvuldigheid – de rechtsbescherming die we moeten betrachten jegens de partij waar het over gaat – een langdurig proces. Met als gevolg dat deze partijen niet direct uit de lucht zijn. Een last onder dwangsom is dus simpelweg effectiever.

Hoe kijkt u naar de samenwerking met De Nederlandsche Bank om die payment processors aan te pakken. Is dat zo effectief als vooraf gedacht werd?

“Je ziet dat het aantal ‘payment providers’ die hun diensten verlenen aan de illegale partijen echt is afgenomen. Dat is een goede ontwikkeling.”

René Jansen

We hebben een goede samenwerking met De Nederlandsche Bank. Dat is inderdaad rond het vraagstuk van betaaldienstverleners. Maar ook op het gebied van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) en de expertise op het gebied daarvan. Het witwassen en het financieren van terrorisme is ook een bijzondere tak van sport, om het zo maar te zeggen.

Maar die samenwerking is goed. We hebben ook de betaaldienstverleners goed weten te vinden en hebben goede gesprekken gehad. Je ziet dat het aantal ‘payment providers’ die hun diensten verlenen aan de illegale partijen echt is afgenomen. Dat is een goede ontwikkeling.

En hoe is de samenwerking met de social media platformen en Google?

Ik denk dat met name met Facebook grote stappen zijn gezet. De samenwerking met Google is nog wat pril.

Je moet ook niet de illusie hebben dat je overal kan reageren en je wil ook niet overal inspraak hebben. We concentreren ons op de platforms waar de Nederlandse spelers en consumenten het meeste naar toe gaan en waar dus het meest illegaal wordt gespeeld. In die zin moet je kiezen waar je je mankracht op inzet.

Ik wil nog een ding toevoegen. We zijn op dit vlak ook in gesprek in de context van collega- toezichthouders in Europa, GREF. Juist op dit punt van illegaliteit op platforms zoals Facebook en Google kunnen we veel van elkaar leren als toezichthouders.

Hoe kijkt u naar de ontwikkelingen in Curaçao waar nieuwe wetgeving op het gebied van online kansspelen aanstaande lijkt.

“De ontwikkelingen in Curaçao stemmen ons hoopvol.”

René Jansen

De ontwikkelingen in Curaçao stemmen ons hoopvol. De nieuwe landsverorderning online kansspelen en de voornemens op het gebied van toezicht en de intensivering daarvan zijn positief. Nu zijn we in afwachting van de behandeling door het parlement van Curaçao. Want de laatste stap moet wel gezet worden.

Wij zullen assisteren daar waar dat gewenst wordt – en wat we kunnen leveren – door de nieuwe toezichthouder op Curaçao.

De allereerste keer dat we elkaar spraken, hadden we het over de vertrouwensband tussen de toezichthouder en de markt. Toen zei u dat die opgebouwd moet worden. We zijn inmiddels anderhalf jaar verder sinds het interview en de opening van de markt is een jaar geleden. Aan beide kanten is er veel gebeurd. Hoe kijkt u nu naar die onderlinge band?

We hebben nu een jaar ervaring met een beperkt aantal aanbieders. Met sommige andere aanbieders hebben we nog een hele korte formele relatie.

Ik constateer dat we een goede relatie hebben met de brancheorganisaties NOGA en VNLOK. Dat is ook vaak ons eerste aanspreekpunt om even iets onder de aandacht te brengen, of om discussie mee te voeren. Dat is naar mijn idee ook een logische ingang en dat heeft zich goed ontwikkeld.

We zijn nu vooral toch bezig met vraagstukken op het gebied van zorgplicht en reclame. Ik denk dat we op het punt van de zorgplicht ook het gesprek willen intensiveren met de aanbieders.