Rapport Weerwind: “Baten online kansspelen overstijgen de kosten”

Baten: wat leveren kansspelen de maatschappij op?

Om te komen tot bovenstaande conclusies zochten de onderzoekers uit wat de kansspelmarkt de maatschappij oplevert. Dit kan in een materiële vorm, zoals de belasting die betaald wordt, maar ook in een immateriële vorm. Denk hierbij aan het plezier of geluk dat mensen kunnen ervaren door een avondje uit in het casino. In het onderzoek zijn vier categorieën baten opgenomen:

1. Afdrachten
2. Belastingeffecten
3. Producentensurplus
4. Consumentensurplus

Hierbij spreken afdrachten en de belastingeffecten voor zich. Zo draagt de Nederlandse Loterij een deel van de opbrengsten af aan de sport, goede doelen en de staatskas, en dat wordt gezien als een baat. Wel moet hierbij vermeld worden dat online kansspelen niet bijdragen aan de afdracht van de Nederlandse Loterij, zoals minister Weerwind enkele maanden geleden al eens uitlegde. De belastingafdracht richt zich niet alleen op de kansspelbelasting die online casino’s betalen in Nederland. De aanbieders betalen ook een heffing voor het verslavingspreventiefonds en de Kansspelautoriteit.

Van producentensurplus is sprake wanneer producenten meer inkomsten ontvangen dan hun economische kosten en deze opbrengsten voor eigen gewin mogen behouden. Echter, in het geval van online kansspelen is het producentensurplus op nul gesteld. Dit komt omdat de winst waar in deze markt sprake van is, wordt gezien als een marktconforme vergoeding voor het kapitaal en de arbeid van de eigenaren.

Het consumentensurplus

Het laatste onderdeel is de belangrijkste post in deze kosten- en batenanalyse van kansspelen. Met consumentensurplus wordt gekeken naar het recreatieve element van kansspelen. Veel spelers vinden het simpelweg leuk om een gokje te wagen en zijn bereid om voor dit ‘plezier’ te betalen. Het plezier dat zij hieraan ontlenen zou de inleg en andere kosten van deelname kunnen overstijgen. Als daar sprake van is, dan wordt dit gerekend onder het consumentensurplus:

“Als een individu overgaat tot aanschaf – en dus vraag uitoefent – is de betalingsbereidheid voor de aanschaf van een goed of dienst minstens zo groot als de prijs ervan. Het verschil tussen de betalingsbereidheid en de prijs wordt het consumentensurplus genoemd. Dit is het saldo van de baten van de aankoop (de betalingsbereidheid) en de kosten van de aankoop (de prijs) en is daarmee een maatstaf voor de welvaartswinst die het individu ondervindt van de aanschaf.”

Citaat uit kosten- batenanalyse van kansspelen

Er wordt dus gekeken naar wat het kansspel aan kosten met zich meebrengt voor de consument. De effectieve prijs is in feite het brutospelresultaat van het online casino: de uitbetaling minus de inleg.

Maatschappelijke kosten van kansspelen

Tegenover de baten van kansspelen staan de maatschappelijke kosten van kansspelen. Deze kosten van kansspelen waren ook het onderwerp van de Kamervragen die uiteindelijk aanleiding waren voor de gemaakte kosten-batenanalyse. In het geval van kosten is er sprake van zowel directe als indirecte kosten die het gevolg zijn van kansspelen. Om meer inzicht te krijgen in de kosten van kansspelen is er ook hier voor gekozen om deze op te splitsen in verschillende categorieën. In het rapport zijn de volgende drie categorieën kosten te onderscheiden:

• Illegaliteit en criminaliteit
• Overheid
• Kansspelverslaving

In de categorie illegaliteit en criminaliteit stuitten de onderzoekers op enkele zaken die niet goed in kaart gebracht konden worden. Zo liggen de kosten die voortvloeien uit matchfixing veelal in het buitenland of bij de kansspelaanbieders zelf. Deze kosten zijn daarom op nul gesteld en dat geldt ook voor criminaliteit als gevolg van gokschulden. Er zullen personen zijn die het criminele pad bewandelen omdat zij in de problemen zijn geraakt door het gokken. Echter, hier zijn geen gegevens over beschikbaar en het is daarom niet meetbaar.

De illegale gokmarkt brengt kosten met zich mee, omdat illegale kansspelaanbieders geen kansspelbelasting betalen. Het gaat hier dus voornamelijk om misgelopen baten. Al moet er ook gesteld worden dat illegale kansspelen normaal gesproken ook bijdragen aan het consumentensurplus bij de baten, maar ook hier was geen duidelijk beeld van te vormen waardoor er sprake is van een schatting.

Voor de overheidskosten geldt dat deze redelijk voor zich spreken. Het maken en uitvoeren van beleid brengt de nodige kosten met zich mee via toezicht, opsporing, en handhaving. Denk hierbij aan de Kansspelautoriteit, het ministerie van Justitie en Veiligheid, de gemeenten, en andere handhavingsorganisaties.

Kansspelverslaving is de grootste kostenpost

De grootste kostenpost hangen samen met kansspelverslaving. Binnen deze categorie is opnieuw een onderverdeling gemaakt in drie subcategorieën:

• Materiële kosten
• Opportuniteitskosten
• Immateriële kosten

Bij materiële kosten moet gedacht worden aan de kosten voor verslavingszorg, andere zorg en de schuldhulpverlening. Onder opportuniteitskosten wordt de lagere arbeidsproductiviteit als gevolg van gokproblemen geschaard. De immateriële kosten zijn ook vaak terug te vinden als men spreekt over gokgerelateerde schade. Dit is schade die niet alleen te merken is bij de probleemgokker zelf, maar ook bij zijn omgeving. Hiertoe rekent men bijvoorbeeld het verlies aan levenskwaliteit door financiële, emotionele, en relatieproblemen.

Deze kostenpost is voornamelijk hoog bij de spelers met een hoog risico op kansspelverslaving. Het betekent volgens de onderzoekers echter niet dat er alleen gekeken moet worden naar de spelers met een hoog risico op kansspelverslaving. De spelers met een lagere PGSI-score, waarmee problematisch gokgedrag wordt gemeten, hebben namelijk de mogelijkheid om alsnog in de categorie van hoog risico spelers terecht te komen.