Carola Schouten over gokken en de bijstand

Carola Schouten (ChristenUnie), de minister voor Armoedebeleid, Participatie, en Pensioenen, heeft geantwoord op de vragen van Daan de Kort over gokken en de bijstand. Het VVD-Kamerlid stelde vragen nadat een nieuwe vuistregel werd vastgesteld voor het bepalen van de inkomsten uit gokken bij bijstandsgerechtigden.

De minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen, Carola Schouten (ChristenUnie), heeft schriftelijk gereageerd op de vragen die Kamerlid Daan de Kort (VVD) vorige maand stelde naar aanleiding van het bericht ‘bijstandsuitkering minder snel teruggevorderd na gokken in casino‘. De antwoorden zijn mede afkomstig van de minister voor Rechtsbescherming, Franc Weerwind.

Schouten wil geen oordeel geven over het besluit van de rechter om een nieuwe vuistregel vast te stellen. De nieuwe richtlijn stelt namelijk dat de inkomsten uit gokken gelijk moeten worden getrokken met de uitgaven aan gokken, omdat gokken over het algemeen niet winstgevend is. Wanneer er geen verifieerbare administratie is voor de deelname aan kansspelen moeten gemeentes deze vuistregel hanteren.

Eerder werden zowel uitgaven aan gokken, zoals pinopnames in een casino, als inkomsten uit gokken, zoals het storten van contant geld na een bezoek aan het casino, gerekend als inkomsten. Dit zorgde ervoor dat personen die € 200 pinden in het casino en vervolgens € 400 stortten op hun rekening, werden behandeld alsof zij € 600 winst hadden gemaakt. Dit leidde in meerdere gevallen tot invordering van de bijstandsuitkering, omdat deze personen dan boven de grens kwamen van het bedrag dat zij aan inkomsten mochten krijgen.

De minister zegt in haar antwoord dat zij onderzoek laat doen hoe de regelgeving meer rekening kan houden met de leefwereld van mensen.

Bijstandsgerechtigden met problematische schulden

Daan de Kort was benieuwd hoe vaak het voorkomt dat bijstandsuitkeringen worden ingevorderd omdat de persoon in kwestie heeft gegokt. Een antwoord had Schouten echter niet, want deze cijfers zijn niet bekend. Ze legt uit dat gemeentes niet dusdanig gedetailleerd registreren waarop een bijstandsuitkering wordt ingevorderd.

Een ander antwoord die Schouten niet had, was het aantal bijstandsgerechtigden met problematische schulden door een gokverslaving. De enige cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) had, waren het aantal bijstandsgerechtigden met geregistreerde problematische schulden: 119.700. Dit is ongeveer 29,9% van het totale aantal bijstandsgerechtigden (400.000 in juli 2022, CBS).

Dat het risicovol is om te gaan gokken wanneer je een bijstandsuitkering hebt, kan Schouten alleen maar beamen. Ze zegt echter dat het voorkomen dat mensen gaan gokken een lastige opgave is. Volgens de minister is het vanwege privacy onmogelijk en daarnaast onwenselijk om van spelers bij (online) casino’s te registreren of ze bijstandsgerechtigd zijn of niet.

Speelpauze

In haar antwoord wijst ze wel op de maatregelen die in de Wet Kansspelen op afstand (Koa) zijn opgenomen om spelers te beschermen. Als voorbeelden geeft Schouten aan dat spelers hun eigen limieten moeten bepalen voor ze kunnen gaan spelen en dat spelers zich kunnen inschrijven bij het Centraal Register Uitsluiting Kansspelen (Cruks) als zij problematisch gokgedrag vertonen.

Een speelpauze is dan ook in sommige gevallen geen slecht idee, volgens Schouten. Als bijstandsgerechtigden daarbij gebaat zijn, kunnen ze een speelpauze van minimaal zes maanden nemen door zich in te schrijven bij Cruks.

Schouten en Weerwind benadrukken in hun antwoorden nog wel dat het kabinet zich volop inzet om inkomenszekerheid voor mensen te borgen. Ze verwijzen hierbij naar de ‘Aanpak geldzorgen, armoede, en schulden’. Zo wil het kabinet de financiële educatie voor kinderen en jongeren verbeteren. Zo moeten jongeren beter voorgelicht worden over de financiële risico’s van zaken als achteraf betalen, geld lenen, en het investeren in cryptovaluta.

2022Z17024

(ingezonden 15 september 2022)

Vragen van het lid De Kort (VVD) aan de minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen over het bericht ‘Gokken in casino leidt minder snel tot terugvordering volledige bijstandsuitkering’

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht ‘Gokken in casino leidt minder snel tot terugvordering volledige bijstandsuitkering’?

Antwoord:

Ja, ik ben bekend met dit bericht.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u de in de uitspraak geformuleerde vuistregel dat de hoogte van gokinkomsten voor een bijstandsgerechtigde gelijk wordt gesteld aan de hoogte van de bedragen die de bijstandsgerechtigde met gokken in het casino heeft ingezet?

Antwoord:

Als Minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen is het niet aan mij om uitspraken van de rechter te beoordelen.

De rechter acht het niet in alle gevallen redelijk om van een bijstandsgerechtigde die in een casino gokt een sluitende en verifieerbare administratie te verlangen. Zeker nu aan het ontbreken van een dergelijke administratie de consequentie wordt gekoppeld dat de bijstand over de maanden waarin sprake was van gokken volledig wordt teruggevorderd. Hij introduceert daarom een vuistregel op basis waarvan het enkel ontbreken van een deugdelijke administratie onvoldoende is om tot algehele terugvordering over te gaan.

Ik onderzoek op dit moment hoe we binnen de regelgeving meer rekening kunnen houden met de leefwereld en het doenvermogen van mensen. Dat is ook het doel van het traject ‘Participatiewet in balans’. Mijn inzet hierop heb ik met u gedeeld middels de brief van 21 juni 2021.[1]

Vraag 3

Hoe vaak wordt bijstand teruggevorderd omdat bijstandsgerechtigden door middel van kansspelen inkomsten hebben verworven?

Antwoord:

Cijfers op dit vlak zijn niet beschikbaar. Gemeenten registreren de reden van terugvordering niet op een dergelijk gedetailleerd niveau.

Vraag 4

Hebt u cijfers over de omvang van gokproblematiek en eventuele schuldenproblematiek als gevolg van gokken in de groep bijstandsgerechtigden?

Antwoord:

Uit het onderzoek van het CBS ‘Schuldenproblematiek in beeld’ blijkt dat 119.700 mensen met een bijstandsuitkering geregistreerde problematische schulden hadden.[2] Ik beschik niet over cijfers die inzicht geven in welke mate de schuldenproblematiek voor deze groep mensen het gevolg zijn van gokken.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het risicovol kan zijn indien bijstandsgerechtigden, gezien hun kwetsbare inkomenspositie die inherent is aan het feit dat zij bijstand ontvangen, regelmatig gokken of aan kansspelen doen? Zo ja, welke mogelijkheden ziet u om te voorkomen dat bijstandsgerechtigden vanwege een gokverslaving of problematisch gokken in de financiële problemen komen?

Antwoord:

De Minister voor Rechtsbescherming en ik delen de mening dat het risicovol kan zijn dat bijstandsgerechtigden deelnemen aan kansspelen. Met de ‘Aanpak geldzorgen, armoede en schulden’ zet het kabinet een aantal grote acties in om bestaans- en inkomenszekerheid voor mensen te borgen. De preventie van geldzorgen is daar een belangrijk onderdeel van. Het kabinet blijft inzetten op het beperken en beschermen van mensen tegen risico’s. Bijvoorbeeld door het versterken van financiële educatie voor kinderen en jongeren, en het inzetten op het beschermen van consumenten bij het aangaan van een lening en het beschermen tegen risicovolle financiële producten en diensten zoals achteraf betalen, maar ook tegen de risico’s van het kopen van crypto’s.

In de wet- en regelgeving voor kansspelen zijn maatregelen opgenomen om te voorkomen dat spelers problematisch speelgedrag ontwikkelen of in de financiële problemen komen door gokken. Spelers moeten bijvoorbeeld voor ze kunnen spelen limieten instellen, onder meer voor de maximale stortingen op de speelrekening.

Kansspelaanbieders hebben vanuit de wet- en regelgeving voor kansspelen een belangrijke zorgplicht. In alle gevallen moeten aanbieders adequaat interveniëren wanneer een speler risicovol speelgedrag vertoont. Plotseling veel meer geld uitgeven dan gewoonlijk, of het steeds op willen hogen van de speellimiet kunnen indicatoren zijn die nopen tot een interventie. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat een persoonlijk onderhoud moet worden gevoerd. Als uiterste middel is er het Centraal register uitsluiting kansspelen (Cruks). Spelers die in Cruks zijn opgenomen hebben minimaal zes maanden geen toegang tot online kansspelen, speelcasino’s en speelautomatenhallen. Zij kunnen in het uiterste geval door kansspelaanbieders of door mensen in hun omgeving worden voorgedragen voor Cruks. Spelers kunnen zichzelf ook op elk moment vrijwillig inschrijven in Cruks, om zichzelf te beschermen tegen het verliezen van geld door deelname aan kansspelen.

Een gemeente heeft op dit vlak geen mogelijkheden. Bij een rechtmatigheidsonderzoek naar de bijstandsuitkering wordt er uitsluitend gekeken naar de leefvorm en inkomsten van een betrokkene. Vanuit privacy oogpunt is het niet mogelijk en onwenselijk om te registreren of spelers bijstandsgerechtigden zijn.

Vraag 6

Deelt u de inschatting dat in dergelijke situaties een bijstandsgerechtigde gebaat zou kunnen zijn met een speelpauze?

Antwoord:

De Minister voor Rechtsbescherming en ik kunnen ons voorstellen dat bijstandsgerechtigden gebaat zouden kunnen zijn bij een speelpauze door middel van inschrijving in Cruks. Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 5 kunnen mensen zichzelf op elk gewenst moment vrijwillig inschrijven in Cruks.