Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft het hoger beroep van Nederland in de zogenoemde staatssteunzaak rond de loterijvergunningen uit 2014 verworpen. Daarmee blijft de uitspraak uit 2023 overeind, waarin het Gerecht oordeelde dat de Europese Commissie het dossier onvoldoende zorgvuldig heeft onderzocht.
Het Hof bevestigt dat de Commissie bij staatssteunklachten alle relevante aspecten grondig moet onderzoeken en haar motiveringsplicht moet nakomen. Het Hof deed geen uitspraak over de vraag of er daadwerkelijk onrechtmatige staatssteun is verleend; het gaat uitsluitend om de rechtmatigheid en volledigheid van het Commissie-onderzoek.
In november 2023 oordeelde het Gerecht dat de Commissie ten onrechte had besloten geen formeel onderzoek te openen naar de verlengde monopolievergunningen. Het besloot daarmee dat de Commissie de zaak opnieuw en grondiger moet beoordelen. Dat oordeel is nu definitief, nu het hoger beroep van Nederland is verworpen.
Achtergrond van de klacht
De European Gaming and Betting Association (EGBA) diende op 8 maart 2016 een klacht in bij de Europese Commissie. Centraal stond de beleidsregel van 7 oktober 2014 en de daaropvolgende besluiten van de Kansspelautoriteit van 25 november 2014 om aflopende vergunningen voor onder meer sportweddenschappen, paardenweddenschappen, goede-doelenloterijen, instantloterij en Lotto te verlengen tot 1 januari 2017, zonder openbare, competitieve aanbesteding en zonder vergoeding op marktniveau.
In december 2020 sloot de Commissie de klacht af met de conclusie dat er geen sprake was van staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU.
EGBA stelde daarop in maart 2021 beroep in bij het Gerecht. Op 15 november 2023 verklaarde het Gerecht het beroep gegrond en vernietigde het de Commissie-beslissing.
Nederland ging op 26 januari 2024 in hoger beroep. Dat beroep is gister, 16 oktober 2025, afgewezen. Het Hof bevestigt dat de Commissie bij de behandeling van EGBA’s klacht niet alle relevante aspecten heeft onderzocht en dat haar motivering onvoldoende was.
Het Hof onderstreept dat de Commissie bij twijfel over de aanwezigheid van (indirecte) voordelen (staatssteun) verplicht is een formele onderzoeksprocedure te openen.
Het arrest laat uitdrukkelijk in het midden of de verlengingen in 2014 materiële staatssteun opleverden. De zaak gaat over de onderzoeks- en motiveringsplicht van de Commissie. De procedure keert hiermee nu terug naar de Commissie, die opnieuw moet beoordelen of een formeel onderzoek wordt geopend.
Hoe is het Nederlandse stelsel sinds 2014 veranderd?
Sinds de klacht uit 2014 is het Nederlandse vergunningenstelsel ingrijpend gewijzigd door de Wet kansspelen op afstand (Koa). De Wet Koa trad op 1 april 2021 in werking en op 1 oktober 2021 ging de legale markt voor online casino's daadwerkelijk open.
Het stelsel voor online kansspelen is sindsdien een multivergunningenregime: meerdere aanbieders kunnen een vergunning verkrijgen bij de Kansspelautoriteit (Ksa), mits zij aan strenge eisen voldoen, zoals aansluiting op Cruks, vergaande zorgplicht-maatregelen, en reclame- en verslavingspreventieregels die nader in lagere regelgeving zijn uitgewerkt.
Deze liberalisering betreft primair op online kansspelen. Voor specifieke landgebonden en loterijproducten is het stelsel nog altijd gebaseerd op exclusieve of beperkt uitgegeven vergunningen en sector-specifieke regels.
De kern van EGBA’s klacht betrof juist de verlenging van dergelijke exclusieve vergunningen in 2014 zonder open, competitieve procedure. Daarmee is de uitspraak van gister nog altijd relevant.
Reactie van EGBA
EGBA spreekt in een reactie op haar website van een duidelijke overwinning voor de handhaving van het EU-recht. Secretaris-generaal Maarten Haijer:
“Wij zijn verheugd over de uitspraak van het Hof. Dit is een duidelijke overwinning voor de correcte handhaving van het EU-recht. Het Hof heeft bevestigd wat wij altijd al hebben gezegd: de Commissie moet klachten over staatssteun grondig onderzoeken en mag geen shortcuts nemen. Hoewel deze zaak dateert uit 2014, blijft zij vandaag de dag relevant. Zij toont aan dat de Commissie haar verantwoordelijkheden als hoedster van de Verdragen moet nakomen – en dat er consequenties zijn wanneer zij dat niet doet.”
Maarten Haijer, secretaris-generaal EGBA.
Haijer benadrukt dat lidstaten bij het verlenen van een gokvergunning er voor moeten zorgen dat er een eerlijk, open, en concurrerend proces is waarbij alle geïnteresseerde aanvragers gelijk worden behandeld.
De Commissie zal nu naar verwachting een staatssteunonderzoek instellen om vast te stellen of de verlenging van monopolievergunningen door de Nederlandse autoriteiten in 2014 gepaard ging met onrechtmatige staatssteun.
Tijdsverloop in vogelvlucht
7 oktober 2014
Beleidsregel voor verlenging van verschillende vergunningen tot 1 januari 2017
25 november 2014
Ksa verlengt zes aflopende vergunningen
8 maart 2016
EGBA dient staatssteunklacht in
18 december 2020
Commissie besluit geen formeel onderzoek te openen
29 maart 2021
EGBA stelt beroep in bij het Gerecht
26 januari 2024
Nederland gaat in hoger beroep
16 oktober 2025
Hof van Justitie verwerpt het hoger beroep
Foto door Peter Hilz via ANP.
